01/10/2020 Perşembe Köşe yazarı O.Ü
Zekât hesabında, gümüşün yeri
Bugün gümüş, para olarak kullanılmıyor. Gümüş eşyanın değeri çok düşüktür.
Sual: Ticaret mallarının veya kâğıt paraların, zekât verme ölçüsüne
ulaştığını, gümüş ile de hesap etmek mümkün müdür?
Cevap: Gümüşün nisâbı, ikiyüz dirhem-i şerîdir. Bir dirhem-i şerî, ondört
kırât-ı şerîdir. Hanefide, on dirhemin ağırlığı, yedi miskalin ağırlığına
müsavi, eşit olmaktadır. Hanefîde gümüşün nisâbı, 672 gramdır.
Yirmi miskal altın ile ikiyüz dirhem gümüş, ortak bir nisâb miktarını
gösterdikleri için, değerlerinin birbirine eşit olması lazımdır. Buna göre,
İslamiyette bir miskal altın, on dirhem gümüş kıymetinde oluyor. İslamiyette,
para olarak kullanılan altının kıymeti, aynı ağırlıktaki gümüş paranın
kıymetinin yedi katıdır. Bugün gümüş, para olarak kullanılmıyor. Gümüş eşyanın
değeri çok düşüktür. Bunun için, kâğıt paraların ve ticaret eşyasının nisâbını
hesap etmek için, gümüşün değeri kullanılamaz.
Şafii mezhebinde, bir malın zekâtı, başka cins maldan verilemez. Mesela
altın yerine gümüş ve buğday yerine arpa verilemez. Şafii mezhebindekiler
Hanefi mezhebini taklit ederek, mal yerine nakit vermeleri ve yedi sınıfın
hepsine değil de, diledikleri bir veya birkaç sınıfa vermelerinin caiz olacağı,
Kimyâ-i se'âdette ve İbni Hacer-i Mekkî hazretlerinin Fetâvâ-i
fıkhiyyesinde yazılıdır.
Ticaret eşyasının kıymeti, yani nisâb hesap edildiği vakitteki alış fiyatı,
alışverişte kullanılan altın veya gümüş paradan hangisi ile nisâb miktarı
oluyorsa, onun ile hesap edilir. İkisi ile de nisâb miktarı oluyorsa, fakirlere
daha faydalı olanı ile hesap edilir. Para olarak kullanılmayan altın ve gümüş
ile hesap edilmez.
Hükûmet tarafından damgalı altın veya gümüş paralardan kıymeti en az olanı
ile hesap edilir. Hangisi ile hesap edildi ise, yine onun ile zekât farz olduğu
gündeki, yani nisâb üzerinden bir sene geçtikten sonraki piyasaya göre, yeniden
hesap edilen kıymetinin, yani alış fiyatının veya eşyanın kendisinin kırkta
biri verilir.
Altın ile gümüşün para olarak kullanılmadığı yerlerde, başka metal veya kâğıt paralar, şimdi altın karşılığıdır. Böyle paralarla satın alınmış olan ticaret eşyasının ve kâğıt paraların, fıtra ve kurbanın nisâbları, Şeyhayne uyarak, damgalı altın paralardan kıymeti en az olanı ile hesap edilir. Gümüş ile hesap edilmez.