17/09/2020 Perşembe Köşe yazarı O.Ü
Yolda, sokakta bulunanı almak
Lukata, yerde bulunup, sahibi belli olmayan mal demektir.
Sual: Sokakta bulunan yiyecek, giyecek ve benzeri şeyleri oradan almanın,
kullanmanın dinen hükmü nedir, bunlar alınabilir mi?
Cevap: Lukata, yerde bulunup, sahibi belli olmayan mal demektir. Sahibine
vereceğinden emin olanın, bu malı korumak için alması sünnettir. Yerde helak
olacak ise, alması farz olur. “Arayan olursa bana gönderin!” diyerek iki
kimseyi şahit yapar ve kalabalık bir yerde tarif ederek sahibini arar. Sahibi
çıkıncaya veya durmakla bozuluncaya kadar saklarken helak olursa ödemez. Sahibi
çıkmayacağını veya bozulacağını anlarsa, artık aramaz. Beyt-ül-mâla verir.
Beyt-ül-mâl yoksa, zengin ise, fakir olan anasına, babasına, evladına ve
zevcesine, hanımına sadaka verir. Bunlar, kendisine hediye ederlerse, kendi de
kullanabilir. Şafiide, bunlara vermeden de kullanabilir. Fakir ise, kendi de
kullanabilir. Sahibi sonra çıkarsa, ya kabul eder, yahut, bulana veya fakire
tazmin ettirir. Kabul eden veya tazmin eden sevap kazanır. Dürr-ül-müntekâda ve
Hindiyyede deniyor ki:
“Para, şeker serpilince, atılınca, bunları kapan, yerden ve başkasının
üstünden alan, buna malik olur. Umumi bir yerden çıkan, nalın, terlik veya
ayakkabısının alınmış olduğunu görse, yerine bırakılanı kullanması caiz olmaz.
Bunu götürüp sadaka verir, fakir de, buna hediye ederse, caiz olur.”
Ağaçtan sokağa düşmüş meyveleri, köyde de, şehirde de, sahibinin
yasakladığı bilinmedikçe, herkesin alıp yemesi caizdir.
Sual: Birinin bahçesine giren sahipsiz bir hayvana, bahçe sahibi benim
diyerek sahip çıkabilir mi?
Cevap: Bir bahçede kuş yavrulasa veya yumurtlasa veya sahipsiz hayvan girse,
bunlar, alanın olup, bahçe sahibinin olmaz. Bahçe sahibi görüp, kapıyı kaparsa
bahçe sahibinin olur. Bir bahçeye arılar gelip bal yapsa veya bahçede ağaç
çıksa veya sular kum getirip o bahçeye yığsa, bunlar bahçe sahibinin olur.
Sual: Köpeği, işe yarayan hayvanları ve kuşları satmakta mahzur var
mıdır?
Cevap: Köpeği ve diğer işe yarayan hayvanları, kuşları satmak, dinen
caizdir.
Sual: Mal sahibi, malını bir kişi ile pazarlık yapıp ona satsa, satın alan,
parayı vermeden ve malı almadan ortadan kaybolsa, bu mal başkasına satılabilir
mi?
Cevap: Müşteri, parayı vermeden ve malı almadan kaybolsa, o mal, başkasına satılır.