Ramazân ayı yaklaşırken imsâk konusu -2-

21/04/2020 Salı Köşe yazarı R.A

               Avrupalılar fecr-i sâdıkın başlaması olarak, ufuk üzerinde beyâzlığın tamamen yayıldığı vakti hesap ediyorlar."

 

Dünkü makâlemizde, imsâk konusunda yazdıklarımıza ilâveten, bugün de şunları belirtelim:

1- İslâm astronomi âlimi Ahmed Ziyâ Bey (Vefâtı hicrî 1355), imsâk hakkında “Rub’-ı Dâirenin Sûret-i İsti’mâli” kitâbında diyor ki: 

Avrupalılar fecr-i sâdıkın başlaması olarak, ufuk üzerinde beyâzlığın tamamen yayıldığı vakti hesap ediyorlar. Bunun için, fecr hesaplarında, güneşin irtifâ’ını -18 derece alıyorlar. Biz ise, ufuk üzerinde beyâzlığın ilk görüldüğü vakti hesap ediyoruz. Bunun için de şemsin (Güneş'in) irtifâ’ının, -19 derece olduğu vakti buluyoruz. Çünkü İslâm âlimleri, imsâk vaktinin, beyâzlığın ufk-ı zâhirî üzerinde yayıldığı vakit değil, beyâzlığın ufuk üzerinde ilk görüldüğü vakit olduğunu bildirdiler.”

Yani güneş ufk-ı zâhirî (görünen ufuk) hattına -19 derece yaklaşınca, imsâk vakti başlar. Fetvâ böyledir. Müctehid olmayanların, bu fetvâyı değiştirmeye hakları yoktur. Fetvâya uymıyan ibâdetler, sahîh olmaz.

2- Diyânet İşleri Başkanlığı’nın Milliyet Gazetesi yazarına verdiği cevapta zikrettiği İslâm astronomi mütehassıslarından bazılarını (vefât târihlerine göre) şöyle sıralıyabiliriz. 

[1- İbrahim Fezârî Bağdâdî [v. 188 / m. 803], 2- Muhammed bin Mûsâ Bağdâdî (v. 205), 3- Habeş el-Hasîb [v. 250], 4- Mûsâ bin Şâkir’in oğlu Muhammed (v. 259 / m. 873), 5- Mûsâ bin Şâkir’in oğlu Ahmed (v. 265), 6- Ebû Bekr Muhammed bin Ömer Müneccim Bağdâdî (v. 320 / m. 932), 7- İbn-i Yûnus (v. 399 / m. 1009), 8- Üsbû’ Gırnâtî (v. 426),  9- Nûrüddîn Batrûcî (v. 581 / m. 1185], 10- İbn-i Şâtır Alî bin İbrâhîm (v. 777 / m. 1375), 11- Abdullah bin Alî Mardînî (v. 779 / m. 1377), 12- Alî bin Ahmed Bağdâdî (v. 801 / m. 1398), 13- Alî Kuşcu (v. 879 / m. 1474]), 14- Et-Tâcûrî (v. 960 / m. 1552), 15- Hindli Abbâs Kulu Molla Kudsî (v. 1262 / m. 1846), 16- Muhammed bin Muhammed Hânî17- Kedûsî 18- Yüzbaşı Mustafâ Hilmî Efendi19- Erzurûmlu İbrâhîm Hakkî, 20- Gâzî Ahmed Muhtâr Paşa, 21- Ahmed Ziyâ Bey (v. 1355)…]

Her birinin astronomi alanında çok kıymetli çalışmaları ve değerli eserleri vardır.

3- Gâzî Ahmet Muhtâr Paşa, “Islâhu’t-takvim” ve “Riyâzu’l-muhtâr” isimli eserlerinde, şafak (yatsı vakti) için güneşin ufuk altında -17 derece ve fecir (imsâk vakti) için -19 derece olduğunda ilm-i hey'et mütehassıslarının ittifâk ettiklerini yazmaktadır.

4- İstanbul Üniversitesi Kandilli Rasathânesinin, 08.07.1992 târîh ve 1354 sayılı yazısı ile imsâk ve yatsı vakitlerinde, güneşin ufkun altındaki derecelerinin ve temkîn müddetinin, 1400 seneden beri uygulanageldiği, yani, Yatsı (Şafak) için ufkun altında (-17) derece, İmsâk (Fecr) için ise, (-19) derece şeklinde olması ve temkîn müddeti ile ilgili olarak da, “Yapılan hesaplara göre, bu miktar (temkîn) belli bir rasat yeri için muhtelif târîhlerde 8-10 dakîka arasında olmaktadır. Bu bakımdan, genel olarak temkîn miktârının, 10 dakîka alınması ve bunun öğleden önceki vakitlerden çıkartılması, öğleden sonraki vakitlere ise eklenmesi gelenek hâlini almıştır” diye bildirilerek teyit edilmiştir.