06/02/2023 Pazartesi Köşe yazarı R.A

Bazı sûre-i celîlelerin ve âyet-i kerîmelerin iniş sebebi olduğu gibi bazı hadîs-i şerîflerin de söyleniş sebebi vardır...

Makâlemizin başında, önce bütün hadîs kitaplarında yer alan çok meşhûr bir hadîs-i şerîfin meâlini zikredelim, sonra onun sebeb-i vürûduna ya’nî söyleniş sebebine yer verelim.

[Bilindiği gibi, bazı sûre-i celîlelerin ve âyet-i kerîmelerin sebeb-i nüzûlü (iniş sebebi) olduğu gibi bazı hadîs-i şerîflerin de sebeb-i vürûdu (söyleniş sebebi) vardır.]

Hazret-i Ömer (radıyallahü anh)'den, Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in şöyle buyurduğu rivâyet edilmiştir:

"Ameller niyetlere göredir. Her bir kimse için, ancak niyet ettiği şey vardır. Binâenaleyh her kimin hicreti, Allah'a ve Resûl'üne yönelmişse, onun hicreti Allah'a ve Resûl'ünedir. Artık nâil olacağı bir dünyâ(lık) veya evleneceği bir kadından dolayı hicret etmiş kimse varsa, onun hicreti de, hicretine sebep olan şeyedir."

Bu hadîs-i şerîfin vürûd sebebiyle ilgili olarak, bazı kaynaklarda şu bilgilere yer verilmiştir:

"Resûlullah’ın (sallallahü aleyhi ve sellem), Medîne-i münevvereye hicrete müsâade etmesi ve kendisinin de hicret etmesi üzerine, Müslümânlar da Mekke-i mükerremeyi terk edip onlar da oraya gitmişlerdir. Resûlullah'ın emrine uyarak hicret edenlerden biri de “Ümm-i Kays” adındaki bir kadındır (sahâbiyyedir). Bununla evlenmek düşüncesinde olan Mekke’deki bir erkek (sahâbî), Ümm-i Kays'ın, "Medîne’ye hicret etmezsen, seninle evlenmem" demesi üzerine, onunla evlenmek için oraya hicret etmiş ve Medîne'de evlenmişlerdir. Herkes, sırf Allah ve Resûlü'nün rızâsı için hicret ederken, Ümm-i Kays ile evlenmek için hicret eden bu şahsın niyeti bilindiği için, o zâta: "Ümm-i Kays'ın muhâciri" manâsında "muhâcir-i Ümm-i Kays" lakabı takılmıştır. Bu hâdise üzerine, yukarıdaki hadîs-i şerîfin îrâd buyurulduğu (söylendiği) rivâyet edilmiştir.”

Hadîs âlimlerinden Ebû Bekr İbn-i Dâse demiştir ki:

İmâm Ebû Dâvûd'u şöyle söylerken işittim: “Hazret-i Peygamber'den (sallallahü aleyhi ve sellem) rivâyet edilen 500.000 (beş yüz bin) hadîs yazdım; bunlardan ahkâm husûsunda, 4.800 (dört bin sekiz yüz) hadîsi seçip, zühd ve fazîletlere dâir hadîsleri rivâyet etmedim. İnsana (Müslümâna), dîni için, bunlardan 4 (dört) hadîs kâfî gelir”:

1- "Ameller niyetlere göredir..." 2- "Helâl bellidir, harâm da bellidir..." 3- "Mü'min, kendisi için râzı olduğu (istediği) şeyi, kardeşi için de (istemedikçe, ona da) râzı olmadıkça mü'min olmaz (îmânı kemâle ermez)." 4- "Kişinin Müslümânlığının güzelliğine delîl olan şeylerden biri, mâlâyanî'yi (kendisini ilgilendirmeyen şeyi) terk etmesidir." [Bazı âlimler, 4. hadîs yerinde “İddiâ edene delîl gerekir…” hadîsini zikretmişlerdir.]