06/07/2023 Perşembe Köşe yazarı O.Ü
Yolda, sokakta bulunanı almak
Sual: Sokakta bulunan yiyecek, giyecek ve benzeri şeyleri oradan almanın, kullanmanın dinen hükmü nedir, bunlar alınabilir mi?
Cevap: Lukata,
yerde bulunup, sahibi belli olmayan mal demektir. Sahibine vereceğinden emin
olanın, bu malı korumak için alması sünnettir. Yerde helak olacak ise, alması
farz olur. “Arayan olursa bana gönderin!” diyerek iki kimseyi şahit yapar ve
kalabalık bir yerde tarif ederek sahibini arar. Sahibi çıkıncaya veya durmakla
bozuluncaya kadar saklarken helak olursa ödemez. Sahibi çıkmayacağını veya
bozulacağını anlarsa, artık aramaz. Beyt-ül-mâla verir. Beyt-ül-mâl yoksa,
zengin ise, fakir olan anasına, babasına, evladına ve zevcesine, hanımına
sadaka verir. Bunlar, kendisine hediye ederlerse, kendi de kullanabilir.
Şafiide, bunlara vermeden de kullanabilir. Fakir ise, kendi de kullanabilir.
Sahibi sonra çıkarsa, ya kabul eder, yahut, bulana veya fakire tazmin ettirir.
Kabul eden veya tazmin eden sevap kazanır. Dürr-ül-müntekâda ve Hindiyyede
deniyor ki:
“Para, şeker serpilince, atılınca, bunları kapan, yerden ve
başkasının üstünden alan, buna malik olur. Umumi bir yerden çıkan, nalın,
terlik veya ayakkabısının alınmış olduğunu görse, yerine bırakılanı kullanması
caiz olmaz. Bunu götürüp sadaka verir, fakir de, buna hediye ederse, caiz
olur.”
Ağaçtan sokağa düşmüş meyveleri, köyde de, şehirde de, sahibinin
yasakladığı bilinmedikçe, herkesin alıp yemesi caizdir.
Sual:
Birinin bahçesine giren sahipsiz bir hayvana, bahçe sahibi benim diyerek sahip
çıkabilir mi?
Cevap: Bir
bahçede kuş yavrulasa veya yumurtlasa veya sahipsiz hayvan girse, bunlar,
alanın olup, bahçe sahibinin olmaz. Bahçe sahibi görüp, kapıyı kaparsa bahçe
sahibinin olur. Bir bahçeye arılar gelip bal yapsa veya bahçede ağaç çıksa veya
sular kum getirip o bahçeye yığsa, bunlar bahçe sahibinin olur.
Sual:
Köpeği, işe yarayan hayvanları ve kuşları satmakta mahzur var mıdır?
Cevap: Köpeği
ve diğer işe yarayan hayvanları, kuşları satmak, dinen caizdir.
Sual:
Mal sahibi, malını bir kişi ile pazarlık yapıp ona satsa, satın alan, parayı
vermeden ve malı almadan ortadan kaybolsa, bu mal başkasına satılabilir mi?
Cevap: Müşteri,
parayı vermeden ve malı almadan kaybolsa, o mal, başkasına satılır.