16/12/2020 Çarşamba Köşe yazarı O.Ü
Ney de, bir çalgı aletidir
Ses çıkaran eğlence aletleri, davul, ney, kaval, hep çalgıdır...
Sual: Ney bir çalgı aleti midir, bunu, ilahilerde, dinî sözlerde veya
şiirlerde kullanmak uygun olur mu?
Cevap: Ses çıkarmak için kullanılan cansız cisimlere mizmar,
çalgı aleti denir. Gök gürlemesi, top, tüfek, baykuş, papağan, çalgı
değildirler. Ses çıkaran eğlence aletleri, davul, dümbelek, zilli maşa, ney,
kaval, hep çalgıdır. Çalgı, kendiliğinden ses çıkarmaz. Ses çıkarmak için,
davula vurmak, neyi, kavalı, üflemek lazımdır. Bunlardan çıkan ses,
insanın değil, bu çalgıların hasıl ettiği sesdir. İbni Abidînde deniyor ki:
“Lu’b, la’ib, lehv ve abes, hepsi oyun ile vakit geçirmektir. Tavla ondört
taş oynamak, bütün çalgıları çalmak, dinlemek, raks, dans etmek, hokkabazlık,
şaklabanlık etmek, el çırpmak, hep oyun olup, tahrimen mekruhturlar. Devamlı
yapılırsa veya farzları yapmaya mâni olurlarsa, kumar ile yapılırsa, söz
birliği ile haram olurlar. Tef, kaval, ney çalmak ve dinlemek de böyledir.
Hadis-i şerifde; (Her türlü lehv haramdır. Yalnız, zevce ile oynamak,
at ve silah ile talim, yarış yapmak caizdir) buyuruldu.”
Merâkıl-felâhda ve Tahtâvî şerhinde deniyor ki:
“Duanın ve her zikrin sessiz olması efdaldir. Tarikatçıların yaptıkları
gibi, raksetmek, dönmek, el çırpmak, tef, dümbelek, ney, saz çalmak, söz
birliği ile haramdır.”
Celâleddîn-i Rûmî hazretleri, ney çalmadı, raks etmedi, dönmedi. Bunları,
sonradan gelen cahiller uydurdu. Hikmet yani fen, sanat, faydalı şeyler ve
nasihat bildiren şiirler yazmak ve sesle okumak helaldir. Şehvete ait şiirler
okumak haramdır. Bunları okumak kalbde nifak yapar. Üflemekle, vurmakla, temas
veya tel ile çalınan bütün çalgıları çalmak, dinlemek ve dinlemeye gitmek haramdır.
Peygamber efendimiz çalgı çalınan bir yere tesadüf ettiğinde, mübarek
parmaklarını kulaklarına tıkadılar. Kur’ân-ı kerimi, mevlidi, ezanı ve
ilahileri çalgı çalarken okumak veya çalgı aletleri ile okumak küfürdür. Haram
bulunan şiirleri okumak mekruh, teganni ile okumak ve fuhuş olanları okumak
haramdır.
Berîka kitabında, Şeyhülislâm Ebüssü’ûd Efendi'nin fetvası yazılıdır. Bu fetvada helal ve haram olan teganniler bildirilmektedir. Çalgılar hakkında hiçbir şey yazılı değildir. Ney ve çalgı çalanların, bu fetvayı ileri sürmeleri, Ebüssü’ûd Efendi'ye iftira olmaktadır.