Susmanın faydaları

CEVAP 
Peygamber efendimiz, (Az konuÅŸmak imandan, çok söz nifaktandır) buyurmaktadır.

Dil, büyük nimettir. Ä°yi ve kötü iÅŸteki rolü, iyiliÄŸi de kötülüğü de büyüktür. Cennete de, Cehenneme de götürür. Cirmi küçük, cürmü büyüktür. Ä°man ve küfür dildeki ifadeden anlaşılır. Dil, ya hak konuÅŸur, ya bâtıl. DiÄŸer uzuvların sahası dardır. Kulak sadece iÅŸitir, göz sadece görür. Dilin sahası geniÅŸtir. Hayır ve ÅŸer için geniÅŸ alana sahiptir. 

Atalarımız; 
(Sana senden olur, her ne olursa, 
başın selamet bulur, dilin durursa) 
ve
(Göz iki, kulak iki, ağız tek, 
çok görüp, çok dinleyip, az söylemek gerek) demiÅŸtir.

Yunus Emre de diyor ki:
Sözünü bilen kişinin, yüzünü ağ ede bir söz.
Sözü pişirip diyenin, işini sağ ede bir söz.
Söz ola kese savaşı, söz ola kestire başı,
Söz ola zehirli aşı, bal ile yağ ede bir söz.

(Dil) üzerine çok söz söylenmiştir. Bazıları şöyle:

Söz gümüşse sükut altındır. 

Ağızdan çıkan söz muallakta kalmaz, ya sağ tarafa yazılır ya da sol tarafa.

Bir söz söylerken hem kendi, hem de karşınızdakinin ahiretini düşünerek konuÅŸun. 

Söz insanın terazisidir. Fazlası ziyan, azı vakardır. 
Az konuÅŸan kınanmaz, üstelik itibarı çok olur. 
Åžaka, alay ve boÅŸ konuÅŸmak belaya yol açar. 

Çok konuşmak dostluğu bozar, lüzumsuz konuşmak ayıpları açar, acı söyleyenden dostlar kaçar.

Eğer kalbde darlık ve üzüntü, vücutta bitkinlik ve halsizlik, rızıkta eksiklik ve bereketsizlik olursa, bunun boş ve yersiz konuşmalardan meydana geldiği bilinmelidir!

Hikmeti konuÅŸmakta deÄŸil, susmakta aramalıdır! 
Susmak aklın süsü ve cehaletin örtüsüdür. 

Tatlı dilli ve cömert elli olmalıdır!
Sükut, âlimin ziyneti, cahilin aybına perdedir.

İbadet on kısımdır, dokuzu susmak, biri de kötü arkadaştan uzak durmaktır.
Dil, irfan hazinesinin anahtarıdır, çok konuşan, gönüldeki hizmet cevherini boşaltır.

Az söz edeptir, güzel amelleri korumaya sebeptir. 

Kişi dilinin altında gizlidir. Sır saklayan murada erer.

Bülbül ÅŸahine der ki: 
İkimiz de kuş olduğumuz halde, sen padişahın sarayındasın, ben ise bahçenin dikenliğindeyim. Sen kuşları avlayıp yersin, padişahın yanında değer kazanır muradına erersin. Kuşların sultanı olursun. Ben ise günü güne eklerim, her gece sabaha kadar gülün açılmasını beklerim. Ben uyumadan o açmaz, uyanınca açılmış görürüm. Açıldığını göremem, muradıma eremem. Diken arasında muratsız ağlarım, yüreğimi dağlarım.

Åžahin şöyle cevap verir: 
Ben bin murat alırım ama birini söylemem. Sen bir murat almadan bin söylersin. Susan murat alır, öten muratsız kalır.

Hayırlı söz keramet, sükut selamettir.
Yalan zayıflatır imanı, rezil eder insanı.

Dedikodu gıybettir, şiddetli bir afettir.
Alay belki güldürür, ama kalbi öldürür.

Güzel söz sadaka, mahşere nafakadır.
Çok söz kalb katılaştırır, Haktan uzaklaştırır.
Çok gülmek ayıptır, ahiret için kayıptır.

Fazla şaka cahillik alameti, sükut et, istersen selameti.
Kişi lisanıyla olur insan. Kötü dili kendisine düşman, çok konuşan olur pişman.
Her sözde vebal var, kurtulur susanlar. Az söz hikmettir, Rabbimizden nimettir.

Dil söylerse gönül susar, gönül susunca, dil zehir kusar.
Söz dinleyen âlim, susan sâlim olur.
Kimin azsa sözü, açılır kalb gözü.

Dil ederse istirahat, kalb eder rahat.
Çok konuşan gaf eder, vakti israf eder.

Dil yarası ok yarasından acıdır. 
Akıllı, bildiÄŸini söylemez, deli söylediÄŸini bilmez. 
Bilmem demek ilmin yarısıdır. 

Kime sır söylersen onun kulu olursun. 
Açıklanan sır yayılır muhakkak, Sır saklayamayana denir ahmak.

Hazret-i Lokman misafirlerine en iyi ikram olarak dil ile kalbi getirdi. Başka bir zaman da en kötü yemek olarak yine dil ile kalbi getirdi. Dil kılıç gibidir, iyi kullanılmazsa kendi ölümüne sebep olur.

Sükut, yorulmadan yapılan ibadet, masrafsız takılan bir ziynet, hükümdarlığa muhtaç olmadan ele geçen bir devlet, duvara ihtiyaç duyulmadan yapılan kale, çalışmadan kazanılan zenginlik ve ayıpların kapatılmasıdır.

Hükümdar öğüdü
Üç hükümdardan biri der ki: 
(Bütün pişmanlıklarım söylediğim sözlerden oldu. Söylemediğimden hiç pişman olmadım.)

Ä°kincisi der ki: 
(SöylemediÄŸim sözlerin sahibiyim. Fakat söylediÄŸim sözlerin esiriyim.) 

Üçüncüsü ise şöyle der: 
(Bazı sözleri söylemeye gücüm yetti, fakat söylediğim sözleri geri almaya gücü yetmedi.)

Şüpheli sözlerden sakınan, güler yüzlü olan, insanlara merhamet eden, lüzumlu din bilgilerini öğrenen ve doğru konuşan kimse münafık olamaz.

Dile sahip olmak 
Diline sahip olmayanı ÅŸeytan her sahada oynatır. Büyük bir uçurumun kenarına getirip, yüzüstü yuvarlar, felakete sürükler. Dile ahlak dizgini vurulursa dünya ve ahiret saadetine kavuÅŸur. BaşıboÅŸ bırakılırsa zarardan zarara girer. 

Uzuvlarımızdan en çok isyan edeni dildir. Kolaylıkla istediği tarafa gider. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Her sabah, bütün uzuvlar, yalvararak dile derler ki: Bizim hakkımızı gözetmekte, Allah’tan kork, kötü söz söyleme, bizi ateÅŸte yakma! Bizim dine uyup uymamamız senin sebebinledir. Sen doÄŸru olursan biz de doÄŸru oluruz. Sen eÄŸri olursan biz de eÄŸri oluruz.) [Tirmizi]

Hazret-i Lokmana (Bu makama nasıl yükseldin?) derler. O da (DoÄŸru konuÅŸmak, emanete riayet etmek ve faydasız sözleri terk etmekle) diye cevap verir.

Hikmet ehli buyuruyor ki: 
Bir kimsenin cahil olduğunun alameti şunlardır: Canlı-cansız her şeye kızar. Sır saklayamaz. Parasını yerli yerince harcayamaz. Herkese güvenir. Dostunu düşmanını ayıramaz. Kötü kimselerle arkadaşlık eder.

Susmak açık bir hikmet ve güzel bir haslettir. Dilin susması kalbin susmasına, kalbin susması Rabbin mağfiretine sebep olur. İnsanın selameti dilini korumasındadır. Kalem de, iki dilden biridir.

Dil yırtıcı bir hayvan gibidir, serbest bırakılırsa sahibini parçalar. Sükut eden, hataya düşmekten, yalandan, dedikodudan, söz taşımaktan, kendini övmekten, boş konuşmaktan ve daha bir çok dil afetlerinden kurtulur.

Çok konuşanın dili sürçer, kalbi kararır. Kalbi kararan da, hata üstüne hata yapar ve kalb kırar da farkında bile olmaz. Diline sahip olan, dinini korur.

Çok konuÅŸan hata eder. Eshab-ı kiram hep hayır konuÅŸtukları halde, yanlış konuÅŸmak için deÄŸil, belki boÅŸ bir söz söyleriz diye sükut ederlerdi. Hazret-i Ebu Bekir, aÄŸzına taÅŸ koyar, (BaÅŸa gelen bütün felaketler bundan gelir) buyururdu.

En zararlı şey
Allahü teâlâ boÅŸ konuÅŸanları sevmez. BoÅŸ konuÅŸmak böyle olunca, zararlı konuÅŸmanın felaketini düşünmelidir! Hadis-i ÅŸerifte buyuruldu ki: 
(En zararlı ÅŸey, çok konuÅŸmaktır.) [Deylemi]

Dile sahip olmak, az konuşmak dinimizin emridir. Kur'an-ı kerimde mealen buyuruldu ki:
(Sadaka vermek, iyiliÄŸi emretmek ve insanların arasını bulmak hariç, konuÅŸmakta, fısıldaÅŸmakta hayır yoktur.) [Nisa 114]

Dile sahip olmakla ilgili hadis-i şeriflerde bazıları da şöyle:
(Dilini tutan kurtulur.) [Tirmizi]

(Selamet isteyen, sükut etsin, dilini tutsun!) [Ä°bni Ebiddünya]

(Susmak, hikmettir; fakat susan azdır.) [Deylemi]

(Amellerin en makbulü, dilini tutmaktır.) [Taberani]

(Hayır söz hariç, dilini tutan, ÅŸeytanı maÄŸlup eder.) [Taberani]

(Sükut eden bir mümine yakın durun! O hikmetsiz deÄŸildir.) [Ä°bni Mace]

(Allah’a ve ahirete inanan, ya hayır konuÅŸsun veya sükut etsin!) [Buhari]

(En kolay ibadet, susmak ve güzel ahlaktır.) [Ä°bni Ebiddünya]

(Mümin önce düşünür, sonra konuÅŸur. Münafık, düşünmeden konuÅŸur.) [Haraiti]

(Çok konuÅŸan çok yanılır, çok yanılanın yalanı çoktur. Yalanı çok olan da Cehenneme layıktır.) [Taberani]

(KurtuluÅŸ için dilini tut, evinde otur, günahların için aÄŸla!) [Tirmizi]

(Ä°nsanları Cehenneme sürükleyen dilleridir.) [Tirmizi]

(Dilini tutmayan kimse, tam imana kavuÅŸamaz.) [Taberani]

(Rahat isteyen sussun!) [EbuÅŸÅŸeyh]

(Çok konuÅŸmak kalbi karartır. Kalbi kararan da Allahü teâlâdan uzaklaşır.) [Beyheki]

(Emr-i maruf ve zikir hariç, her söz, kiÅŸinin zararınadır.) [Tirmizi]

(Ä°nsanın hatalarının, kusurlarının çoÄŸu dilindendir.) [Taberani]

(Midesini, ırzını ve dilini koruyan, bütün kötülüklerden korunmuÅŸ olur.) [Deylemi]

(Kalbi doÄŸru olmayanın imanı, dili doÄŸru olmayanın kalbi doÄŸru olmaz.) [Ä°. Ebiddünya]

(Kalbi diline, dili kalbine, iÅŸi sözüne uymayan mümin olamaz.) [Ä°sfehani]

(Allah’ı görür gibi ibadet et, kendini ölmüş say, bunlardan daha iyisi ise dilini tutmaktır.) [Taberani]

Lüzumsuz konuşmak
Sual: Kimseye zararı olmayan konuÅŸmalardan da sorumlu muyuz?
CEVAP
Gıybet, münakaşa ve benzeri konuşmalardan uzaklaşmalı, ya hayır söylemeli veya sükut etmelidir!

Lüzumsuz sözlerle meÅŸgul olursak, kıymetli zamanlarımızı öldürmüş oluruz. Halbuki Allahü teâlânın azametini, yarattığı canlı, cansız ÅŸeyleri tefekkür etsek, büyük sevap kazanırız. Yahut kelime-i tevhid, salevat-ı ÅŸerife gibi tesbihleri söylesek hakkımızda daha hayırlı olur. 

Bunları söylemekle Cennette kıymetli hazinelere kavuşmak mümkün iken, dilimizi faydasız şeylerle meşgul ederek bu nimetlerden mahrum kalmak ahmaklık değil midir?

Mubah ile meşgul olan kimse, günah kazanmazsa da, taat ile, ibadet ile meşgul olup büyük hazineden mahrum kalmamalıdır. Çünkü müminin sükutu tefekkür, bakışı ibret, konuşması taat olmalıdır.

İnsanın en değerli sermayesi vakitleridir. Vaktimizi boş yere harcar, ahiret için azık hazırlamazsak, sermayemiz tükenmiş demektir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(BoÅŸ ve faydasız iÅŸleri terk etmek müslümanın güzel ahlakındandır.) [Tirmizi]

Uhud harbinde şehit olan bir gencin annesi, oğlunu kanlar içinde görünce, (Oğlum sana Cennet müjde olsun!) demesi üzerine Peygamber efendimiz aleyhisselam buyurdu ki:
(Ne biliyorsun, belki boÅŸ sözler konuÅŸurdu.) [Tirmizi]

Yani hesapsız Cennete girmeyecektir. Boş konuşanlar bu sözlerinden hesaba çekileceklerdir. Hesaba çekilmek de bir nevi azaptır.

Abdullah bin Selam hazretlerinin Cennetlik olduÄŸu bildirilince Eshab-ı kiram, kendisini Cennetlik eden amelinin ne olduÄŸunu sordular. O da, (BoÅŸ söz konuÅŸmam ve kimseye karşı kötülük beslemem) diye cevap verdi.

Ä°bni Abbas hazretleri buyurdu ki: 
(Üzerine elzem olmayan, sana faydası dokunmayan hususlarda konuşma, çünkü bu fuzuli bir iştir. Zararından da emin değilsin. Yeri gelmedikçe de lüzumlu olan sözü konuşma! Çok defa faydalı söz yerini bulamadığından kaybolup gider.)

Lokman Hakim hazretlerine, hikmetin ne olduğu sorulduğunda, (Bize lazım olmayan şeyin üzerinde durmamak ve gizli şeyleri araştırmamak) diye cevap verdi.

Bize gerekmeyen şeyi başkasından sual etmek de malayanidir. Bunu sormakla kıymetli vaktimizi kaybetmiş oluyoruz. Aynı zamanda sorduğumuz kimsenin de vaktini almış oluyoruz.

Faydasız şeylerle meşgul olmamalıdır, ağzımızdan çıkan her kelimeden mesulüz. Nefeslerimiz sermayemizdir. Dilimiz Cennet nimetlerine kavuşturacak, bir vasıtadır. Dilimizi ihmal edip, başıboş salıvermek, büyük zararlara sebep olur.

BoÅŸ konuÅŸmak gibi, fuzuli konuÅŸmak da kötüdür. Maksadı kısaca anlatmak mümkünken, uzun cümlelerle ve tekrarlarla ifade etmek fuzulidir. Yani ihtiyaçtan fazla konuÅŸulmuÅŸ olur. Hadis-i ÅŸerifte buyuruldu ki: 
(Ä°lmi ile amel edene, malının fazlasını tasadduk edene ve sözünün fazlasını tutana müjdeler olsun!) [Taberani]

İnsan önemsiz sandığı bazı sözler yüzünden helake sürüklenir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Ä°nsan, önemsiz sandığı bir söz söyler. Bu söz Allahü teâlânın rızasına muvafık düştüğü için kıyamete kadar ondan razı olur. Bir baÅŸkası da hiç önem vermediÄŸi bir söz yüzünden kıyamete kadar Allahü teâlânın gazabına uÄŸrar.) [Tirmizi]

Allahü teâlânın rızasının ve gazabının hangi işte, hangi sözde olduğunu bilmeyiz. Bu bakımdan hiçbir sözü, hiçbir iyiliği ve kötülüğü küçük görmemelidir. Cenab-ı Hak, rızasını iyilikler içinde, gazabını da günahlar içinde saklamıştır. Önem verilmeyen bir günah, Allahü teâlânın gazabına sebep olabilir. Onun için sözümüze dikkat etmeliyiz. Atalarımız, (Söz var, iş bitirir; söz var, baş yitirir) demişlerdir.

Yatsıdan sonra konuşmak
Sual: Yatsı namazını kıldıktan sonra konuÅŸmanın mekruh olduÄŸu bildirilirken, Peygamberimizin yatsıdan sonra konuÅŸtuÄŸu da bildiriliyor. Bu nasıl oluyor?
CEVAP
Bir ihtiyaç yoksa konuşmak mekruh olur. Sohbet etmek, kitap okumak gibi faydalı işlerde konuşmak caizdir.

Yatsıyı kılmadan önce uyumak ve yatsıyı kıldıktan sonra, hayırlı iÅŸ hariç konuÅŸmak, mekruhtur. Yatsı namazından sonra, dini sohbet edene, namaz kılana, yolcuya veya gerdeÄŸe girene mekruh deÄŸildir. (Redd-ül muhtar)

Yatsıdan sonra konuÅŸmak, faydasız bir konuÅŸmaysa yahut sabah namazını veya âdet edinen kimsenin gece namazını kaçırmasına sebep olacaksa, mekruh olur. Bir ihtiyaçtan dolayı konuÅŸulursa mekruh olmaz. Kur’an okumak, zikretmek, evliya menkıbelerini anlatmak, fıkıh okumak ve misafirle konuÅŸmak da mekruh deÄŸildir. Burada, o günün amel defterine ibadetle baÅŸladığı gibi ibadetle bitirerek ikisi arasında iÅŸlenen günahların affolmasına sebep olmaya çalışmak vurgulanıyor. Sabah namazından önce de ihtiyaçsız konuÅŸmak mekruhtur. (Ä°mdad-ül-fettah)

Ä°msak vaktinden sabah namazını kılana kadar ihtiyaçsız konuÅŸmak da mekruhtur. (Dürr-ül muhtar)