11/01/2022 Salı Köşe yazarı O.Ü
Ödünç vermek, çok sevaptır
Ödünç vermek, icâb ve
kabul ile yani aldım, verdim gibi sözleşme ile sahih olur.
Sual: Kitaplarda
karz-ı hasen çok sevaptır diye bir tabir geçiyor, karz-ı hasen ne demektir?
Cevap: Ödünç vermek,
yani karz-ı hasen çok sevaptır. Çarşıda misli, yani benzeri bulunan her şeyi,
belirsiz bir zaman sonra, misli geri verilmek üzere vermeye, karz-ı hasen
denir. Ödünç vermek, icâb ve kabul ile yani aldım, verdim gibi sözleşme ile
sahih olur. Bir altın ödünç alan, bir altını öder. Değeri değişti diyerek
önceki veya sonraki değerde gümüş veya kâğıt lira veremez. Bunlar yerine altın
da veremez. Alacaklı kabul ederse caiz olur. Bir kimse gücü var iken borcunu
ödemezse, alacaklı veya başkası, bundan zor ile alabilir.
Sual: Ödünç para veya
mal veren Hanefi mezhebindeki bir kimse, bunu geri almak için belli bir gün
veya zaman tayin edemez mi?
Cevap: Bu konuda Hamza
Efendi Risâlesi şerhinde buyuruluyor ki:
“Ödünç verirken, zaman
tayin etmemelidir. Çünkü, zaman tayin ederse, malı, misli ile veresiye satmış
olur. Bu ise faiz olur. Yapılan senede ödeme tarihi koymamakla, ödünç veren
kimse, verdiğini geri almak hakkına her zaman malik olmakta, belli bir zamanı
beklemek zorunda kalmamaktadır. Zaman tayin etmeksizin ödünç vermeli ve arzu
ettiği zaman isteyip geri almalıdır. Cahillerin, ödünç verilen şeyin ödenmesi
istenirse, sevabı kalmaz demeleri, doğru değildir. Kalb kırmayarak, başa
kakmayarak, hakkını istemek caizdir. Kalb kırmak, ayrı bir günahtır.”
Sual: Ödünç veren
Hanefi mezhebindeki bir kimse, geri istemede, başka mezhebi taklid edebilir mi?
Cevap: Bu konuda
Eşbâhda deniyor ki:
“Ödünç verirken,
senede ödeme tarihi koyabilmek yollarından biri de, Mâlikî mezhebini taklit
etmektir. Mâlikî mezhebinde, ödünç verirken, ödeme zamanının bildirilmesi
lazımdır.” Mîzân-ül-kübrâda da deniyor ki:
“Mâlikî mezhebinde,
ödünç verilen malı ve satış semenini, ödeme zamanından önce veya sonra
isteyemez. Zamanında istemesi lazımdır.”
Fakat, başka mezhebi
taklid etmek, ancak, sıkışık durumlarda caiz olur. Ayrıca taklid edilen
mezhebin bütün şartlarını öğrenip bunlara uymak lazım olur.
Sual: Ödünç veren
kimse, şunu verirsen diyerek şart koşabilir mi?
Cevap: Ödünç verirken bir menfaat şart koymak faiz olur, haram olur. Şart koymadığı hâlde, öderken ayrıca bir şey fazla vermek caizdir.