16/12/2023 Cumartesi Köşe yazarı O.Ü
Ney de, bir çalgı aletidir
Sual: Ney
bir çalgı aleti midir, bunu, ilahilerde, dinî sözlerde veya şiirlerde
kullanmak uygun olur mu?
Cevap: Ses
çıkarmak için kullanılan cansız cisimlere mizmar, çalgı aleti
denir. Gök gürlemesi, top, tüfek, baykuş, papağan, çalgı değildirler. Ses
çıkaran eğlence aletleri, davul, dümbelek, zilli maşa, ney, kaval, hep
çalgıdır. Çalgı, kendiliğinden ses çıkarmaz. Ses çıkarmak için, davula vurmak,
neyi, kavalı üflemek lazımdır. Bunlardan çıkan ses, insanın değil, bu çalgıların
hasıl ettiği sestir. İbni Abidînde deniyor ki:
“Lu’b,
la’ib, lehv ve abes, hepsi oyun ile vakit geçirmektir. Tavla ondört taş
oynamak, bütün çalgıları çalmak, dinlemek, raks, dans etmek, hokkabazlık,
şaklabanlık etmek, el çırpmak, hep oyun olup, tahrimen mekruhturlar. Devamlı
yapılırsa veya farzları yapmaya mâni olurlarsa, kumar ile yapılırsa, söz
birliği ile haram olurlar. Tef, kaval, ney çalmak ve dinlemek de böyledir.
Hadis-i şerifte; (Her türlü lehv haramdır. Yalnız, zevce
ile oynamak, at ve silah ile talim, yarış yapmak caizdir) buyuruldu.”
Merâkıl-felâhta ve Tahtâvî şerhinde deniyor ki:
“Duanın ve her zikrin sessiz olması efdaldir. Tarikatçıların
yaptıkları gibi, raksetmek, dönmek, el çırpmak, tef, dümbelek, ney, saz çalmak,
söz birliği ile haramdır.”
Celâleddîn-i Rûmî hazretleri, ney çalmadı, raks etmedi, dönmedi.
Bunları, sonradan gelen cahiller uydurdu. Hikmet yani fen, sanat, faydalı
şeyler ve nasihat bildiren şiirler yazmak ve sesle okumak helaldir. Şehvete ait
şiirler okumak haramdır. Bunları okumak kalbde nifak yapar. Üflemekle,
vurmakla, temas veya tel ile çalınan bütün çalgıları çalmak, dinlemek ve
dinlemeye gitmek haramdır. Peygamber efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem)
çalgı çalınan bir yere tesadüf ettiğinde, mübarek parmaklarını kulaklarına
tıkadılar. Kur’ân-ı kerimi, mevlidi, ezanı ve ilahileri çalgı çalarken okumak
veya çalgı aletleri ile okumak küfürdür. Haram bulunan şiirleri okumak mekruh,
teganni ile okumak ve fuhuş olanları okumak haramdır.
Berîka kitabında, Şeyhülislâm Ebüssü’ûd Efendi'nin fetvası
yazılıdır. Bu fetvada helal ve haram olan teganniler bildirilmektedir. Çalgılar
hakkında hiçbir şey yazılı değildir. Ney ve çalgı çalanların, bu fetvayı ileri
sürmeleri, Ebüssü’ûd Efendi'ye iftira olmaktadır.