20/04/2022 Çarşamba Köşe yazarı O.Ü
Zaruret hâlinde orucu bozmak
"Bir ibadete
başlayınca, bunu özür olmadan bozmak haramdır."
Sual: Açlık veya
susuzluk gibi böyle zaruri durumlarda başlanmış oruç bozulabilir mi?
Cevap: Konu ile alakalı
olarak Uyûn-ül-besâirde deniyor ki:
“İnsanın kullandığı
şeyler beşe ayrılır. Bunlar zaruret, ihtiyaç, menfaat, zinet ve fudüldür.
Kullanılmadığı zaman insanın helakine sebep olan yasak şeyi kullanmak zaruret
olur. Kullanılmaması sıkıntıya, meşakkate sebep olursa, buna ihtiyaç denir.
Faydası, menfaati olmayıp, yalnız gösteriş için kullanılan şeye, ziynet denir.
İhtiyaç olunca, orucu bozmak caiz olur. Bahr-ür-râıkda diyor ki; (Bir ibadete
başlayınca, bunu özür olmadan bozmak haramdır. Farz olan orucu bozmak için
sekiz özür vardır: Hastalık, sefere, yolculuğa çıkmak, ikrah yani zalimin
zorlaması, kadının hamile olması, çocuk emzirmek, açlık, susuzluk ve
ihtiyarlık.) Uyûn-ül-besâir kitabında bildirilen ihtiyaç, bu sekiz özürden
biri demektir.
Buğday ekmeği, koyun
eti, yağlı yemek, menfaattir. Tatlı yemek, ziynettir. Mubahları kullanmakta
taşkınlık, fudüldür. Zaruret olunca, yalan yere yemin etmek caiz olmaz. Tariz
söylemek, yani iki manalı kelime söyleyip yemin edilir. Aç kalanın ölmeyecek
kadar leş yemesi, zaruret olur. Abdest alırken elbiseye su sıçraması, hayvan
idrar yaparken, üstündekinin elbisesine sıçraması zarurettir.”
Sual: Zengin bir
kimse, niyet etmeden para, mal dağıtsa, bu verdiği para ve mallar zekât yerine
geçer mi?
Cevap: Her ibadete
mahsus olan farzların yerine getirilmesi şarttır. Zekâtın da farzı yerine
getirilmezse, zekât verilmiş olmaz. Zekâtın farzı birdir, bu da, niyet
etmektir. Niyet kalb ile olur. Malın zekâtını ayırırken veya Müslüman fakire
verirken; “Allah rızası için, zekât vereceğim” diye niyet edip de fakire veya
zekâtını fakirlere vermek için vekil ettiği kimseye verirken hediye veriyorum
dese, caiz olur, söze bakılmaz. Zekât ve sadaka diye birlikte niyet ederse,
imâm-ı Ebû Yûsüfe göre, zekât olur. İmâm-ı Muhammede göre, sadaka olur,
zekâtını vermemiş olur.
Sual: Zekâtını
vermeden ölen kimsenin zekât borçlarını, mirasçıları ödeyecek midir?
Cevap: Vasiyet etmemiş meyyitin, bıraktığı maldan zekât borcu verilmez. Çünkü niyet etmesi lazım idi. Vârisleri, kendi mallarından ödeyebilirler. Bu takdirde, zekâtın iskatı yapılmış olur.