26/01/2020 Pazar Köşe yazarı O.Ü
Fetva, fıkıh kitaplarına uygun olur
Fıkıh kitaplarına uymayan fetvalar yanlıştır. Bunlara bağlanmak caiz
değildir.
Sual: Fetva ne demektir, herkesin âyet ve hadisten anlayıp söylediği sözler
fetva olur mu?
Cevap: Fetva demek, herhangi bir şeyin İslamiyetin bildirdiği hükümlere
uygun olup olmadığını bildirmek demektir. Yalnız, uygundur veya caiz değildir
demek, fetva olmaz. Bu cevabın, hangi fıkıh kitabının, hangi yazısından
alındığını da bildirmek lazımdır. Fıkıh kitaplarına uymayan fetvalar yanlıştır.
Bunlara bağlanmak caiz değildir. İslam bilgilerini öğrenmeden, bilmeden, âyet-i
kerime veya hadis-i şerif okuyup da, bunlara kendi kafasına, kendi görüşüne
göre mana verenlere İslam âlimi denmez. Bunlar Beyrut'taki papazlar gibi,
Arapça bilen bir tercüman olabilir. Ne kadar yaldızlı, parlak söyleseler ve
yazsalar da, hiç kıymeti yoktur. Ehl-i sünnet âlimlerinin anladıklarına ve
bunların yazdığı fıkıh kitaplarına uymayan sözlere ve yazılara itibar edilmez.
İbni Âbidînde buyuruluyor ki:
“Fasıkın müftü olması uygun değildir. Bunun verdiği fetvalara güvenilmez.
Çünkü fetva vermek, din işlerindendir. Din işlerinde fasıkın sözü kabul
edilmez. Diğer üç mezhepte de böyledir. Böyle müftülere bir şey sormak caiz
değildir. Müftünün Müslüman olması ve akıllı olması da, söz birliği ile
şarttır. Müftü, İmâm-ı a'zam Ebû Hanîfe'nin sözüne uygun olarak fetva verir.
Aradığını onun sözlerinde bulamazsa, İmâm-ı Ebû Yusuf'un sözünü alır. Onun
sözlerinde bulamazsa, İmâm-ı Muhammed Şeybânî'nin sözünü alır. Ondan sonra
İmâm-ı Züfer'in, dahâ sonra Hasen bin Ziyâd'ın sözünü alır. Müctehid-i
fil-mezheb âlimlerinden eshâb-ı tercîh olan müftüler, ictihatlar arasında
delilleri kuvvetli olanları seçerler. Müctehid olmayanlar, bunların tercih
etmiş oldukları söze uyar. Böyle yapmayan müftülerin sözü kabul edilmez. Demek
ki, tercih ehlinin seçmemiş olduğu şeylerde, İmâm-ı a'zamın sözünü almak
lazımdır. Müftünün müctehid-i fil-mezheb olması lazımdır. Böyle olmayana müftü
denilemez, nâkil, fetvayı iletici denir. Nâkiller fetvaları, meşhur fıkıh
kitaplarından alır. Bu kitaplar, meşhur olan mütevâtir haberler gibi
kıymetlidirler.”
İslamiyette şeyhulislâmlar ve İslam müftüleri vardı. Müftü adını taşıyan
devlet memurlarının da bulunduğu zamanlar oldu. İslam müftüsü ile müftü denilen
memurları birbirine karıştırmamalıdır.