01/07/2024 Pazartesi Köşe yazarı R.A
“İmâmları ile çağrılmak” ne demektir?
Âyet-i kerimeden anlaşılan, “Her ümmet, âhırette, Peygamberlerinin ve dînde
uydukları İmâmlarının isimleriyle çağrılacaklardır.
Mukaddes kitâbımız Kur’ân-ı kerîmde, “İsrâ” Sûre-i celîlesinin 71. âyet-i kerîmesinde meâlen: “O gün (Kıyâmette), her fırkayı İmâmları ile çağırırız” buyurulmuştur. Bugünkü makâlemizde, bu mühim âyet-i celîlenin açıklaması hakkında mu’teber bazı tefsîrlerden [2’si Arabî ve 1’i Fârisî 3 tefsîrden] bazı nakıller yapmak istiyoruz:
Tefsîr ilminin büyük üstâdı ve “Reîsül-müfessirîn=Müfessirlerin
şâhı, reîsi” diye anılan, Kâdî Abdullah bin Ömer Beydâvî’nin
tefsîri olan “Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl” isimli 2
cildlik kıymetli tefsîrde, bu âyet-i kerîmenin açıklaması olarak şöyle
buyurulmuştur: “Her ümmeti, Peygamberleri ve dînde uydukları İmâmları
ile çağırırız.”
[Şîrâz civârında “Beydâ” şehrinde
tevellüd, 685 [m. 1286] senesinde Tebrîz’de vefât eden Kâdî Beydâvî, müfessirliğinin
yanında, aynı zamanda, Şâfi’î mezhebinde fıkıh âlimi olup Şîrâz’da kâdîlık
yapmış bir zâttır; Kâdî Beydâvî’nin “Kelâm”, “Fıkıh” ve “Tasavvuf=Ahlâk” ilminde
de kitâbları vardır.]
İsmâîl Hakkî Bursevî’nin (rahmetullahi
aleyh) “Rûhu’l-beyân” ve Hüseyin bin Alî Vâız-ı
Kâşifî’nin (rahmetullahi aleyh) “Tefsîr-i Hüseynî=Mevâhib-i Aliyye”
isimli tefsîrlerinde ise, yukarıdaki âyet-i kerîmenin açıklamasında: “Herkes,
kendi mezhebinin İmâmı ile çağırılır. Meselâ "Yâ Hanefî" veya
"Yâ Şâfiî" denilir” ifâdesine yer verilmiştir. İslâm
âlimleri, bu açıklamaların, dört hak mezhepten birine uymanın vâcib
olduğunu gösterdiğini söylemişlerdir.
[10 cildlik “Rûhu’l-beyân” tefsîri,
Aydos’da tevellüd edip Bursa’da vefât eden, Sôfiyye-i aliyyeden, Celvetî
meşâyihından, Üsküdar-Atpazarı’nda Osmân Efendi’den hilâfet alan ve çok kitâb
yazan İsmâîl Hakkî Bursevî’nin (rahmetullahi aleyh) [1063-1137/1652-1725]
eseri olup Beyrût ve İstanbul’da 1389 yılında bastırılmıştır. “Kenz-i
mahfî” isimli meşhûr bir eseri de vardır.]
[Fârisî “Mevâhib-i Aliyye” tefsîrine
gelince: Bu kitap meşhûr olup Hirât(Herât)’ta vâızlik yapan ve 910 [m. 1505]
yılında yine orada vefât eden, çok kitâb yazan Hüseyin bin Alî Vâız-ı
Kâşifî’nin (rahmetullahi aleyh) eseridir. “Ahlâk-ı Muhsinî” isimli
kitâbı, İngilizceye tercüme edilmiştir.
“Mevâhib-i Aliyye” isimli
tefsîr, [1246]’da İsmâîl Ferrûh Kırîmî tarafından Türkçe’ye çevrilmiş, bu
Osmânlıca tercümeye “Mevâkib Tefsîri” ismi verilmiştir.
Muhammed Bitlisî de [vefâtı 982], bu Farsça tefsîrin başka bir tercümesini
yapmıştır.]
Demek ki, âyet-i kerimeden anlaşılan, “Her
ümmet, âhırette, Peygamberlerinin ve dînde uydukları İmâmlarının isimleriyle
çağrılacaklardır. Meselâ, yâ ümmet-i Mûsâ, yâ ümmet-i
Îsâ, yâ ümmet-i Muhammed; yâ Hanefî yâhût yâ Şâfiî denilecektir.” [Kâdî
Beydâvî (Envârut-Tenzîl), İsmâîl Hakkî Bursevî (Rûhu’l-Beyân), Hüseyin Vâız-ı
Kâşifî (Tefsîr-i Hüseynî=Mevâhib-i Aliyye]
Kötü milletler de, zâlim krallarıyla
çağrılacaklardır. Meselâ Fir’avun ve taraftarları, Nemrut’un adamları diye
çağırılacaklar. Kötüler kötü, iyiler de iyi liderleriyle
çağrılacaklardır. [Meâlimü’t-tenzîl]