14/07/2019 Pazar Köşe yazarı O.Ü
Ölçüde, tartıda, hile etmemeli
Kur’ân-ı kerimde buyuruldu ki: "Verirken noksan, alırken fazla
ölçenlere acı azaplar yapacağım."
Sual: Alışveriş yaparken, ölçüde, tartıda hile yapmayı, insanları aldatmayı
dinimiz yasak etmemiş midir?
Cevap: Bu konuda Kimyâ-i se'âdet’te deniyor ki:
“Ölçüde hile etmemeli, doğru tartmalıdır. Kur’ân-ı kerimde, Mutaffifîn
sûresi, birinci âyetinde meâlen; (Verirken noksan, alırken fazla
ölçenlere acı azaplar yapacağım) buyuruldu. Büyüklerimiz, her
aldıklarını biraz noksan, verdiklerini de, biraz fazla ölçerdi. Bu az fark,
Cehennem ile aramızda perdedir derlerdi. Bunu, tam doğru ölçememek korkusundan
yaparlardı. Yedi kat yer ve yedi kat gökler genişliğinde olan Cenneti, birkaç
kuruşa satanlar ve birkaç arpa tanesi için, Cehennem azabı ile müjdelenenler ne
kadar ahmaktır, buyururlardı. Resûlullah efendimiz her ne satın alsaydı,
parasını biraz fazla verirdi. Fudayl bin îyâd hazretleri, oğlunu, bir şey satın
alıp, vereceği altının kirlerini temizlerken görünce; 'Ey oğlum! Bu yaptığın
iş, sana iki nafile hacdan ve iki umreden daha faydalıdır' buyurdu.
Büyüklerimiz buyuruyor ki: Fasıkların en kötüsü, alırken çok, satarken
az ölçenlerdir. Manifaturacılardan, kumaşı alırken gevşek, satarken gergin
tutup ölçenler de böyledir. Kemiğini, âdetten fazla koyan kasaplar da böyledir.
Hububat içine toz toprak karıştırıp satan köylüler de böyledir. Malın iyisi ile
kötüsünü karıştırıp, hepsini iyi diye satan pazarcılar da böyledir. Bunların
hepsini yapmak haramdır. Velhasıl, alışverişte herkese karşı doğru hareket
etmek vaciptir. Hatta, kendine söylenmesini istemediği sözü başkalarına
söylememelidir. Böyle haramlardan kurtulmak için de, kendini, din kardeşinden
üstün görmemek lazımdır. Bunu da, herkesin yapması güçtür. Bunun için Allahü
teâlâ, (Hepiniz Cehennemden geçeceksiniz!) buyuruyor. Amma,
herkes Allahü teâlâdan korkusuna göre, oradan çabuk veya geç kurtulacaktır.”
***
Sual: Anadolu’da, bazı eşyalar ariyet olarak alınmaktadır. Ariyetle ödünç
aynı şeyler midir, farkları var mıdır?
Cevap: Ödünç vermek, ariyet vermek demektir. Ancak ariyet, bir malı,
kullanmak için vermektir. Daha sonra malın kendisi geri alınır. Ödünç verilen
mal ise, geri alınırken, misli, aslı satılmış olup, semen, bedel alınmış olur.
Mecellede deniyor ki: “Ariyet, ücretsiz olarak kullanmak için verilen
mala denir.”