Çocuğun malı ve alışverişi

CEVAP
Çocuğun velisi, çocuğun malını kimseye hediye edemez. Ancak, parası çocuğun olmak üzere satabilir. Veli, kendi parası ile, çocuğun kullanması için aldığı şeyleri dilediğine hediye edebilir. Çocuk, malını ana-babasına hediye edemez. Hediye ederse, bu mal, ana-babanın mülkü olmaz. Çocuktan satın alırlarsa mülkleri olur.

Ana babasından veya velisinden izinsiz, akıl baliğ olmayan bir çocuğun verdiği hediyeyi almak, kullanmak caiz olmaz. Çünkü akıl baliğ olmayan çocuğun, ana-babası dahil, hiç kimseye hediye vermeye yetkisi yoktur. (Redd-ül Muhtar)

Çocuğa çok miktarda kağıt para hediye edilse, ana-babası veya velisi, bu paraları saklayıp, büyüyünce kendisine vermesi gerekir. Ancak kağıt paraların kıymeti gittikçe düştüğü için, bu kağıt paralarla altın alıp saklarlar.

Çocuğa gelenler
Sual: Küçük çocuğa getirilen yiyecekleri kimler yiyebilir?
CEVAP
Çocuğa gelen hediyeyi, çocuğa zaruri lazım değilse, fakir olan ana babası yiyebilir, ama başka fakire veremezler. Ana baba zenginse ve kendilerinde bulunmayan bir şeyse, kıymetini çocuğa ödemek şartıyla yiyebilirler. Ana babaya hediye etmek niyetiyle getirilen şey, kıymetsiz olduğunu bildirmek için, çocuğa hediye diyerek verilirse, anaya babaya getirilmiş olur. Bunu, zengin ana baba da yiyebilir ve herkese verebilirler. (Eşbah, Uyun-ül besair)

Çocuğun malını satmak
Sual: Baba çocuğun malını satabilir mi?
CEVAP
Âdil olan baba, mükellef olmayan çocuğunun her malını, piyasa fiyatına veya daha pahalı olarak, kendine ve başkalarına satabilir, parasını çocuğa ve fakirse kendine de nafaka yapar. (Dürer-ül-hükkam)

Sual: Zengin bir babanın, çocuğa gelen hediyeleri ve çocuğun kendi malını istediği gibi kullanma yetkisi var mıdır? Mesela ödünç verebilir mi, altınlarını annesi takabilir mi?
CEVAP
Baba fakir ise istediği gibi kullanır. Zengin ise, çocuğun menkul mallarını satıp altın olarak muhafaza edebilir. Onun parası ile kârı çocuğun olmak üzere ticaret yapabilir. Başkasına ödünç verebilir. Çocuk akıl-baliğ olduktan sonra, çocuğun kendi mallarını kendisine verir. (Dürer)

Sual: Çocuğa gelen hediyeyi, zengin olan babası nasıl kullanır?
CEVAP
Çocuktan satın alıp, başka bir çocuğuna verebilir.

Sual: Fakir iken, çocuğumun altınlarını alıp kullandım. Şimdi zengin oldum. Altınları geri vermem gerekir mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Âdet olduğu için yeni doğan çocuğa hediye geliyor. Çocuğa gelen hediyeleri kullanabilir miyiz?
CEVAP 
Fakir iseniz kullanabilirsiniz. Zengin iseniz, ödünç alarak kullanabilirsiniz. Yahut bu parayı çocuğun lehine olabilecek yatırımlarda da kullanabilirsiniz. Çünkü siz onun velisisiniz.

Sual: Çocuğumun doğumundan sonra ona takılan para ve altınları harcadık. Çocuğumuza borçlandık mı? Bu borcumuzu ne zaman ödemeliyiz?
CEVAP
Paraları altına çevirip borcunuzu altın olarak hesaplayın. Mesela 70 gram 22 ayar altın diye bir yere yazın. Hemen vermeniz gerekmez. Akıl baliğ olunca isterse size hediye edebilir. Yahut o zaman da verebilirsiniz. Yani kendi paranız gibi saklamanız veya değerlendirmeniz gerekir. Mesela Euro olarak saklayalım veya Dolar olarak saklayalım diyebilirsiniz. Yani çocuğun menfaati hangisinde ise ona göre hareket edersiniz.

Sual: Altını bebeğe hediye etmek caiz mi?
CEVAP
Evet. Ama bir daha geri alınmaz. Çünkü çocuğun hediye etme yetkisi yoktur. Verilen onun olur.

Sual: Çocuğun getirdiği mubah suyu içmek niye caiz değildir? Evin çeşmesindeki suyu getirse yine mi içilmez? Mubah su ne demektir?
CEVAP
Herkesin kullanabildiği göl, pınar, ırmak gibi sulardır. Çocuk bu suyu alınca onun mülkü olur. Çocuk, mülkünü başkasına hediye edemez. Ama evin içindeki su onun değildir. Onu getirirse, ana babası içebilir. Marketten aldığı şişe suyu onun mülkü olur. Onu kimseye hediye edemez.

Ana, baba veya veli, çocuğun malını kimseye hediye edemez. Birine hediye etmek isterse, önce bunun kıymeti kadar parayı ona hediye eder. O da, bu para ile çocuğun malını velisinden satın alır. Bu para çocuğun olur. Veli, kendi parasıyla çocuğun kullanması için aldığı şeyleri dilediğine hediye edebilir. Çocuk malını ana veya babasına verse, bunların mülkü olmaz. (S. Ebediyye)

Sual: Zengin dul kadınım. Çocuğuma bağlanan maaşı, kendi ihtiyacıma harcamam caiz mi?
CEVAP
Hayır.

Sual: Biri 5, diğeri 8 yaşında iki çocuğum var. Bazen bunlar gidip fırından ekmek alıyorlar. Bunların alışverişi sahih midir?
CEVAP
Baliğ olmayan akıllı çocuğun alışverişi, velisinin izin vermesi ile ancak sahih olur. Eğer çocuk akıllı olmamış ise, velisinin izni olsa da, alışveriş etmesi sahih olmaz. (S. Ebediyye)

Yedi yaşından büyük çocuğa akıllı çocuk denir. Demek ki 8 yaşındaki çocuğunuz sizin izin vermenizle alışveriş yapabilir. 5 yaşındaki yapamaz. Ancak, diyelim 5 yaşındaki çocuğunuz fırından ekmek alıp getirmişse, siz de razı olmuşsanız o zaman sahih olur. Bu, 5 yaşındaki küçük çocuğun ticaret yapması, alışveriş etmesi demek değildir. Babasıyla bakkala gidip, şeker çikolata isteyip alınca, babasının rıza gösterip parasını ödemesi gibidir.

Sual: Bir hayvanın besmeleli kesip kesilmediğini bir çocuğa veya içki içen birisine sorsak, o da besmele ile kesildi dense, o hayvan yenir mi?
CEVAP
Evet yenir. Alışverişte bir fâsıkın hatta kâfirin sözü de kabul edilir. Akıllı olan çocuk da erkek gibidir. Bunlardan biri, bu eti kitaplı kâfir kesti derse, yenmesi helal olur. (Dürr-ül muhtar)

Sual: Yirmi yaşın üzerinde, akıl-baliğ olmayan, kadın-erkek münasebetlerini bilmeyen, konuşamayan zararsız deli olan biri erkek, diğeri kız olmak üzere iki çocuğum var. Alışverişleri, hediye vermeleri, birine zarar vermeleri gibi hukuki durumları nedir?
CEVAP
Mecellenin 979. maddesinde, delinin, mümeyyiz olmayan küçük çocuk hükmünde olduğu bildirilmiştir. Bir çocuk, satın alınan malın, mülk olacağını ve satınca mülkten çıkacağını anlarsa, buna mümeyyiz, yani akıllı denir. Mümeyyiz çocuk, alım satıma aklı eren, alışverişte aldanmayan çocuktur. Mümeyyiz olmayan çocukların bütün sözleşmeleri bâtıldır. Delinin durumu da böyledir.

Mümeyyiz olan çocuğun zararlı olan işlerdeki sözleşmeleri, velisi izin verse de, sahih değildir. Ödünç, hediye vermesi böyledir. Faydalı olan işler için sözleşmeleri velisi izin vermese de sahih olur. Hediye kabul etmesi, ücret ile yaptığı işin ücretini alması böyledir.

Zararlı da, faydalı da olabilen sözleşmelerinin sahih olması için, velisinin izin vermesi gerekir. Kendi malı ile alışveriş yapması böyledir. Bunamış olan ihtiyar da, mümeyyiz çocuk gibidir. Alışverişini, velisi isterse kabul, isterse red eder. Bir malı veya canı telef ederse, öder. Sözleşmeler yönünden delinin durumu da böyledir.

Sual: İlköğretim okulundaki bir öğretmen, öğrencisine ait kalem, silgi gibi eşyalarını isteyip kullanabilir mi?
CEVAP
Kullanmamalıdır.

Çocuğa verilen hediye
Sual: On yaşındaki büyük çocuğuma hediye edilen kazak, ona olmadı. Yedi yaşındaki küçük çocuğuma oluyor. Küçük çocuğuma vermek istedim, büyük çocuğum razı olmadı. Ne yapmalıyım?
CEVAP
Büyükten kazağı satın alıp, küçüğe giydirmeli. Büyüğe de bir kazak satın alınırsa, ikisi de sevindirilmiş olur.

Çocuğun malını ona harcamak
Sual: Çocuğun malını, onun için harcamaya kim veli olabilir?
CEVAP
Babası veya dedesi olur. Annesi veli olamaz. Annesi sadece, kendi yanında kalan çocuğun ihtiyacını onun parasıyla satın alabilir.(Eşbah)

Sual: Çocuk için hediye olarak getirilen yiyecekleri, çocuğun ana, babası da yiyebilir mi?
Cevap: Çocuğa yiyecek olarak gelen hediyeyi, çocuğa zaruri lazım değilse, yalnız fakir olan anası babası yiyebilir. Başka fakirlere yediremezler. Ana baba fakir değil, fakat kendilerinde bulunmayan bir şey ise, yiyebilirler ve kıymetini çocuğa öderler. Anaya babaya hediye etmek niyeti ile getirilen şeyi, kıymetsiz olduğunu bildirmek için, çocuğa hediye diyerek verilirse, anaya babaya getirilmiş olur. Bunu, zengin iseler de yiyebilirler ve dilediklerine verebilirler.

Sual: Bir baba, ergenliğe ulaşmamış çocuklarının parasını kullanabilir mi?
Cevap: Konu ile alakalı olarak Fetâvâ-yı Feyziyyede deniyor ki:
“Bir baba, küçük çocuklarının paralarını, ihtiyacı yok iken, kendisi için kullansa, çocuklar baliğ olunca, ergenlik yaşına ulaşınca bunu tazmin etmesini, ödemesini isteyebilirler. Baba muhtaç olsaydı, kullanması caiz olurdu.”

Sual: Küçük çocuklar için verilen hediyeleri, bu çocuğa bakanlar alabilir mi?
Cevap: Küçük çocuğa verilen hediyeyi babası kabzeder, alır. Babası yoksa, babanın vasisi, o da yoksa, dedesi kabul eder. Dedesi de yoksa, dedesinin vasıyet ettiği kabul eder. Bu dördünden biri varken, çocuğa bakan akrabası bile alamaz. Bu dördünden biri yoksa, çocuğa evinde bakan kabul eder. Aklı başında çocuğun kendisi de kabul edebilir.