Ezan-ı Muhammedî'yi kim ve nasıl okur?

10/10/2022 Pazartesi Köşe yazarı V.T

Muhammed bin Ahmed Hayyât hazretleri kırâat ve Hanbelî fıkıh âlimidir. 401 (m. 1011) yılında İran’da Şîrâz'da doğdu. Bağdad’a giderek birçok âlimden hadîs, kırâat ve fıkıh ilmi tahsil etti. Bağdad’da hilâfet sarayı yakınındaki İbn-i Cerde Câmii'nde İmâmlık yapardı. 499 (m. 1105) yılında orada vefât etti. Buyurdu ki:

Belli kelimeleri, akıllı bir Müslümanın belli şekilde okumasına, (Ezan-ı Muhammedî) denir. Yâni minâreye çıkıp, Arabî kelimeleri ayakta okumak lâzımdır.

Ezan, beş vakit namaz vakitlerinin geldiğini bildirmek için okunur. Erkeklerin, mescidin dışında yüksek yere çıkıp okumaları müekked sünnettir. Müezzin efendinin, mescidin dışında yüksekte ve yüksek sesle okuyarak, komşulara duyurması lâzımdır. Fazla bağırması câiz değildir. 'Ekber' derken son harfi cezm ederek durulur veya üstün okunarak vasl edilir. Ötre okumaz. Kelimelerin başına veya sonuna hareke, harf, med ekleyecek şekilde fazla tegannî ile okumak ve bunu dinlemek helâl olmaz. Salât ve felâh derken yüzünü sağa ve sola çevirmesi sünnettir. Ayakları ve göğsü kıbleden ayırmaz. Yâhut minârede dönerek okur.

İlk minâreyi Muaviye (radıyallahü anh) yaptırmıştır. Resûlullahın mescidi üzerine yüksek bir şey yapılmıştı. Bilâl-i Habeşî (radıyallahü anh) buraya çıkıp ezan okurdu. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) Hazreti Bilâl'e, parmaklarını kulaklarına koymasını emreyledi. Arada konuşursa tekrar okuması lâzımdır. Birkaç kişinin birlikte okumaları câizdir. Bir kısmının okuduğunu diğerleri okumazsa sahih olmaz.

Ezanın oturarak okunması tahrîmen mekruhtur. Müezzinin sâlih olması, ezanın sünnetlerini ve vakitlerini bilmesi, her gün devamlı okuması, Allah rızası için ücretsiz okuması sünnettir. Ücret ile okuması da câizdir. Âkil olmamış çocuğun ezanı sahih olmaz. Çünkü bunun sesi kuş gibidir. Fâsıkın ezanına ve imamın tekbîrlerini nakletmesine güvenilmez. Bunun okuması mekruh olur. Müezzinin, ezanı vaktinde okuduğunu, başkalarının da namazı vaktinde kıldığını bilmeleri şarttır. Vaktin geldiğinde şüphe ederek namaza duran kimsenin vaktinde kılmış olduğu sonradan anlaşılsa bile, namazı sahih olmaz.

Sünnete uygun okunan çeşitli ezanlardan yalnız birincisini işitenlerin işittiğini söylemeleri ve kendi mescidinin ezanı ise, cemaate gitmeleri lâzımdır. Kur'ân-ı kerim okuyanların da söylemeleri lâzımdır.

Cenâze namazı kılanın, helâda, yemekte, mescidde olanın, din bilgisi öğretmekte ve öğrenmekte olanın, ezanı tekrar etmeleri lâzım değildir.