Dini insanlara anlatan âlimler dört sınıftır
30/09/2025 Salı Köşe yazarı V.T
"Birincisi: Resûlullah Efendimizden (aleyhisselâm)
gelen haberleri muhafaza eden âlimlerdir."
Muhammed ibn-i Arabî
hazretleri Hadîs, tefsîr ve Mâlikî mezhebi fıkıh âlimlerindendir. 468 (m. 1075)
senesinde Endülüs’te (İspanya) İşbiliyye’de (Sevilla) doğdu. Kudüs’e, Bağdad’a
ve Şam’a giderek buradaki âlimlerden ilim tahsil etti. İcazet alarak memleketi
İşbiliyye’ye döndü. İbn-i Arabî hazretleri, kırk sene hocalık ve müftîlik
yaptı. 543 (m. 1148) yılında doğduğu yer olan İşbiliyye’de vefât etti.
El-Avâsım minel-Kavâsım adlı eserde şöyle anlatır:
“Allahü teâlânın dinini insanlara
anlatan âlimler dört sınıftır. Birincisi: Resûlullah Efendimizden
(aleyhisselâm) gelen haberleri muhafaza eden âlimlerdir. Bunlar, insanların
maddî varlıkları için lüzumlu olan ihtiyâçları koruyan bekçi durumundadırlar,
ikincisi: Usûl âlimleridir. Allahü teâlânın dînini bidat sahiplerinden
korurlar. Bunlar, İslâmın kahramanlarıdır. Bunlar, İslama bidat
karıştırılmasına mâni olur. Üçüncüsü: İbâdetin temellerini, muamelâtın kaide ve
şartlarını zaptedip, helâl ile haramı birbirinden ayıran ve din bilgilerini
ortaya koyan âlimlerdir. Dördüncüsü: Bunlar, kendilerini Allahü teâlâya ibâdet
ve tâat yapmaya vermişlerdir.”
Peygamber
Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki: “Rabbim bana başka başka üç
ilim bildirdi. Birinci ilmi kimseye bildirme dedi. Çünkü, bu ilmi benden başka
hiç kimse anlayamaz. İkinci ilmi, dilediğine bildirebilirsin dedi. Üçüncü ilmi,
ümmetinin hepsine bildir dedi.” Görülüyor ki, Resûlullah Allahü teâlânın bana
bildirdiği ilim, yalnız ümmetin hepsine bildirilmesi emrolunan ilimdir
buyurmadı. Hak olan başka iki ilim daha bulunduğunu haber verdi. Resûlullahın,
dilediğine bildirmesi için izin verilen, ikinci ilim “Vilâyet ilmi”
yani tasavvuf ilmidir. Bu ilim, İslâmiyetin bâtınını ve hakîkatini
bildirmektedir. Bu ilim, ancak takvâ ile elde edilir. Âyet-i kerîmede, Hızır
aleyhisselâm için; “Ona bizden ilim verildi” buyuruldu. Bu âyet-i kerîme, vilâyet
ilmini bildirmektedir. Herkese bildirilmesi emrolunan İslâmiyet bilgileri,
Resûlullahın mübârek sözlerinden ve hareketlerinden alınmış olduğu gibi,
vilâyet ma’rifetleri de, onun mübârek kalbinden çıkıp, kalblere akmaktadır.
Bunun içindir ki, Ebû Hüreyre (radıyallahü anh); “Resûlullahtan iki ilim aldım.
Birisini sizlere bildirdim, ikincisini bildirmiş olsam, anlayamaz, beni
öldürürsünüz” dedi. Birincisi, “İlm-i zâhir”dir. İkincisi, “İlm-i batın”dır.
Bunu ancak, evliyâ ve sıddîklar bilir.
